Oostsingel Delft begin 20e eeuw

Een wandeling langs de Delftse Oostsingel in het begin van de 20e eeuw

Het huis waarin ik woon op de Oostsingel in Delft, is aan het eind van de 19e eeuw gebouwd. Om een indruk te krijgen hoe het er langs de Oostsingel rond die tijd uitzag, maken we een wandeling vanaf de Oostpoort in noordelijke richting. Er zijn zo veel mogelijk beelden verzameld uit die tijd. De meeste dateren van rond 1910, maar af en toe maken we wat sprongen voor- of achteruit in de tijd.
(N.B.: na aanklikken van een foto krijg je meestal een exemplaar met hogere resolutie voor meer details).

Aanvullingen of reacties? Dat kan op de contactpagina of via het discussieforum onderaan deze pagina.

 

Quakelbrug
begin van de Oostsingel bij de Quakelbrug

Quakelbrug

De eerste huizen van de Oostsingel; ze staan er grotendeel nog steeds zoals op deze foto uit de jaren ’20. De Quakelbrug ligt over de vaart naar Delfgauw en Pijnacker en is in 1927 vervangen door een vaste verbinding met aansluiting naar de Poortlandlaan (later omgedoopt in Julianalaan).



Oostpoort en omgeving
Oostpoort en omgeving vanuit de lucht

Oostpoortbrug

Ter oriëntatie zoeken we het even hogerop. We herkennen hier de Oostpoort, met links vooraan de brugwachterswoning en de oude Oostpoortbrug over de Zuidergracht.
Tot 1894 liep daar de vaarroute langs de zuidkant van de stad. Daarna kwam het nieuwe Rijn-Schiekanaal gereed, hier op de voorgrond. De nieuwe Oostpoortbrug is opengedraaid.
Rechts staat in de verte de molen van de Bieslandse Bovenpolder met volle zeilen te malen.
De ophaalbrug rechts is de Quakelbrug, links daarvan begint de Oostsingel.
Van de eerste rij huizen resteren er thans nog een paar. Ze zijn door een bruggetje over een sloot te bereiken. De volgende foto is wellicht vanaf dat bruggetje gemaakt.



Oostsingel en Bieslandsekade
Oostsingel langs de tuinen (rond 1920)

Op de Oostsingel zien we een paar wandelaars, een fiets en een paard en wagen van de vuilophaaldienst. Deze is op weg naar “De Staal”.
Het hoge huizenblok in de verte is van de huidige nummers Oostsingel 51-55, gebouwd rond 1885.
Het bruggetje met de witte leuning leidt naar de kade van de molensloot van de Bieslandse polder, die sinds 1938 kortweg de Bieslandsekade heet. Rechts zijn de huizen op de Hugo van Rijkenlaan te zien, een van de oudste wegen aan deze kant van de stad. Begin 18e eeuw liep deze naar het tuinhuisje van een zekere Hugo van Rijck.
Het huis op de voorgrond is inmiddels verdwenen; daar is nu de aansluiting met de Stalpaert van de Wieleweg. Vooraan rechts zien we de groentetuinen, grotendeels eigendom van het Gereformeerd Weeshuis en van het Sint Joris Gasthuis.
Links, aan de overkant van het kanaal, de huizen op de Oranje Plantage; het iets lagere huis op de hoek van de Harmenkokslaan is nog net tussen de bomen zichtbaar.



Leerlooierij Lans
Leerlooierij Lans aan de Bieslandsekade (ca. 1910)

Bieslandse molensloot

Als we bij de Bieslandse molensloot zijn aangekomen, zien we de Leerlooierij van Lans staan. Op de achtergrond staat de molen van de Bieslandse Bovenpolder, waarvan thans alleen nog de romp resteert aan het begin van de Korftlaan.



de Windlust
Molen “de Windlust” aan het eind van de Hopstraat

Molen de Windlust

Links, aan de overkant van het kanaal, aan het einde van de Hopstraat, stond tot het eind van de 19e eeuw de run- en snuifmolen “de Windlust”. Deze leverde grondstof voor leerlooierijen, dus wellicht ook voor de overburen aan de Bieslandsekade. In 1889 werd de molen verplaatst naar Nootdorp, waar hij tot op heden in bedrijf is als korenmolen.



Oostsingel 51-55
Oostsingel 51-55 (ca 1927)

Oostsingel 51-55

We zijn nu ter hoogte van Oostsingel 51-55, thans gemeentelijke monumenten, gebouwd rond 1885, waarschijnlijk als speculatie-object. In 1927 werd de Oostsingel geasfalteerd. De stoomwals zullen we later tijdens onze wandeling opnieuw tegenkomen.



Langendijkse molen
De Langendijkse molen aan de kop van de Nieuwe Langendijk

Molen Zeldenrust

Schuin tegenover waar we nu staan, stond aan het eind van de Nieuwe Langendijk de Langendijkse molen, ook wel molen Zeldenrust genoemd. Dit was een trasmolen, een molen die tufsteen tot tras maalde ten behoeve van de productie van cement en mortel. Deze was eigendom van de Porceleyne Fles en is rond 1860 gesloopt.



Nieuwe Langendijk
Kop van de Nieuwe Langendijk

Nieuwe Langendijk

Op dezelfde plek kunnen we, na het verdwijnen van de molen, prachtig over de Nieuwe Langendijk uitkijken. Schepen konden er langs deze kant niet in zo te zien. De gracht werd gedempt in 1899.



Koepoortbrug na 1936
Koepoortbrug na 1936

de nieuwe Koepoortbrug

In 1936 werd de Koepoortbrug naar deze plek verplaatst. De Nieuwe Langendijk veranderde in “de kortste autosnelweg van de binnenstad” en de brug moest later aanzienlijk worden verbreed.



Oosterstraat
Achterzijde huizen Oosterstraat tot aan de Vlamingstraat

Oosterstraat

Sinds 1862 loopt vanaf hier de Oosterstraat, langs de binnenkant van de stadswal. De huizen die hier werden gebouwd, werden in de jaren ’80 van de 20e eeuw vervangen door nieuwbouw, ook weer met de tuin direct aan de Schie.
Zoals we zien was oeverrenovatie ook toen al aan de orde.



Oostsingel 76-90
Huizenblok aan de Oostsingel (bouwjaar 1908), links de Koepoortstraat

Oostsingel 76-90

Aan onze kant van de Schie is inmiddels druk gebouwd. Deze huizenrij tot aan de Koepoortstraat (v.r.n.l. de huidige nummers 76 tm 90) werd gebouwd in 1908. Dit jaartal is boven in de gevel is aangebracht,
Voorheen was hier een blekerij gevestigd, eigendom van Andries van der Meer.
Rechts van dit blok huizen stond tot de jaren ’50 van de 20e eeuw de opvolger van de blekerij: stoomwasserij J.J.Smit.



Groene Kruis Sanatorium
draaibare paviljoens voor tuberculose-patiënten (ca. 1914)

Groene Kruis Sanatorium

Aan het eind van de Johanna Paulinalaan, zoals de Koepoortstraat destijds heette, werden in 1910 drie draaibare paviljoens gebouwd voor tuberculose-patiënten. Later zouden deze worden uitgebreid tot het Groene Kruis Sanatorium, tegenwoordig bekend als de Bieslandhof.



Koepoort
de Koepoort

de Koepoort

We naderen nu de plek waar de Koepoortbrug oorspronkelijk lag en maken even een sprong terug in de tijd. Eeuwenlang werd de oostelijke ingang van Delft bewaakt met de Koepoort, die de stad ‘s nachts veilig afsloot.
Over de brug vertrekt een reiziger te voet, de knapzak op de schouder.



Koepoortbrug
Koepoortbrug vanuit het zuiden gezien

Koepoortbrug

In het begin van de 20e eeuw zag het er hier al heel anders uit, hoewel ook toen de voetganger het beeld domineerde. De poort is inmiddels gesloopt en de brug is vervangen door een bredere dubbele wipbrug met een iets hoger talud.
Sinds 1894 was het hier veel drukker op het water, door de opening van het Rijn-Schiekanaal. Zowel aan de noord- als aan de zuidkant van de stad waren doorsteken gegraven, zodat de scheepvaart Delft makkelijker kon passeren.



roeier onder de Koepoortbrug
roeier onder de Koepoortbrug

Koepoortbrug

De roeivereniging DDS, opgericht in 1886, nam in 1914 zijn intrek in de Sint-Huijbrechtstoren aan de Delftse Schie. Later op onze wandeling zullen we dit gebouw nog tegen komen. Tot de dag van vandaag wordt het water hier intensief gebruikt door verscheidene roeiers, zowel uit Delft als Den Haag.



de Witte Leeuw
Koepoortbrug met huizen aan de Oostsingel

Oostsingel 91-101

We steken even de brug over om de Oostsingel van de andere kant van het water te bekijken. Als we ons weer omdraaien zien we de bebouwing ten noorden van de Johanna Paulinalaan (die vanaf 1938 Koepoortstraat zou heten).
Eerder heeft ook hier een blekerij gezeten, eigendom van Johannes van den Akker en consorten. In 1890 kreeg G.Smeele toestemming een stoomketel aan de blekerij te plaatsen.
De donkere deuren links (Oostsingel 98) hebben nog lang toegang gegeven tot wasserij “de Witte Leeuw” van J.P.Smeele, die achter deze huizen gevestigd was.
Het is druk op de brug…



Koepoortstraat
Koepoortbrug gezien richting Koepoortstraat

Brievenbus

We staan nu op de hoek van de Oosterstraat en kijken over de Koepoortbrug naar de Oostsingel. Net om de hoek staat een fraaie gietijzeren PTT-brievenbus. Totdat PostNL een tiental jaren geleden weer eens bezuinigde, kon je op deze plek nog altijd je post kwijt. Rechts aan de overkant de ingang naar de Koepoortstraat.
Het wordt tijd dat de voetgangers op hun tellen gaan passen: er komt een auto de brug over!



Oostsingel met Rietveldse Toren
Oostsingel met Rietveldse Toren, gezien vanaf de Koepoortbrug

op de brug

We steken de brug weer over, maar blijven even staan om van het uitzicht over de Schie te genieten. Links de achterkant van de huizen van de Oosterstraat en de Rietveldse toren, rechts tussen de bomen is de onderkant van de gevels van de huizenrij 103-117 te ontwaren.



Oostsingel met zeilschip
Oostsingel met zeilschip bij de Rietveldse Toren, gezien vanaf de Koepoortbrug

Zeilboten

De brug zal zo wel open moeten, maar voor dit plaatje blijven we graag nog even stilstaan. Zeilenboten op de Schie, dat zien we tegenwoordig niet meer. Maar de gemotoriseerde vaart lijkt er al last van te hebben: het is druk op het water!
En wat ziet de Oostsingel er prachtig uit, zo zonder auto’s!



Nieuwe Kerk
Koepoortbrug gezien richting Vlamingstraat

Nieuwe Kerk

We vervolgen onze tocht en slaan linksaf de Oostsingel op.
Als we omkijken richting Vlamingstraat zien we op de achtergrond de Nieuwe Kerk.



Langendijksemolen en Koepoort
Koepoortbrug en Langendijkse molen (1768)

Langendijksemolen en Koepoort

De wandelaar op deze plaat staat recht tegenover de plek waar nu mijn voordeur is. Hij kijkt naar de Rietveldse toren, maar wij kijken even terug; in dit geval ook terug in de tijd. De Langendijksmolen staat er nog in volle glorie, evenals de Koepoort. Links is een gebouwtje zichtbaar. Zou dat van de blekerij van Johannes van den Akker zijn?



Rietveldse Toren
de Rietveldse Toren

Rietveldse toren

Aan de overkant staat de Rietveldse toren, één van de overgebleven Delftse waltorens. Een logistiek gezien heel handige plek om de oostkant van de stad te kunnen voorzien van allerlei waren, die per boot kunnen worden aangevoerd. Zo was hier ook een kolenhandel gevestigd.
Rechts zien we het begin van het Oostplantsoen, dat in 1879 ontstond door de afgraving van de stadswal.



Slijterij en Tapperij (ca. 1903)
de Rietveldse Toren – Slijterij en Tapperij (ca. 1903)

Horeca

Rond 1903 verstuurde een zekere Leo deze kaart. Toen had de toren een horeca-functie.



Oostsingel 106-110
Oostsingel 106-110 (v.r.n.l.) in 1981

Oostsingel 106-110

We zijn maar even naast de Rietveldse toren gaan staan om onze huizenrij op de plaat te zetten. Helaas dateert deze foto uit 1981: we hebben nog steeds geen oudere foto’s kunnen vinden, hoewel de huizen er al hoogstwaarschijnlijk al sinds 1890 staan.
Zie hiervoor de beschouwing op de pagina geschiedenis Oostsingel 110.



Schietbaan
Soldaten op de schietbaan (ca. 1904)

Schietbaan

Op een strook land langs wat nu de Willem van Aelststraat is, was sinds 1869 een schietbaan gevestigd.
Enkele tientallen meters verder, op Oostsingel 123 (volgens de meest recente nummering) staat een villa, gebouwd in 1902. Helaas ontbreekt het nog aan foto’s uit die tijd.



Oosterhoff
Stoomwasserij weduwe Oosterhoff

Wasserij Oosterhoff

Naast de villa staat op Oostsingel 125 alweer een wasserij. Van oudsher waren veel open velden net buiten de stad in gebruik als blekerijen. Na de uitvinding van de stoomwasserij ging een aantal van de blekers met hun tijd mee door op dezelfde plaats een wasserij op te richten. Direct voorbij de wasserij is sinds 1921 de ingang naar de Fabriciusstraat.



Weg- en Waterbouwkunde
gebouw voor Weg- en Waterbouwkunde

Technische Hogeschool

Ook de TH Delft, zoals de Technische Universiteit destijds heette, ging aan de oostkant van de stad uitbreiden. Hier aan de overkant staat sinds 1924 het gebouw voor Weg- en Waterbouwkunde.
Rechts op de achtergrond is een voetgangerspontje zichtbaar. Aan de stadskant had deze een steiger aan het Oostplantsoen, vlak naast het clubgebouw van de roeivereniging DDS.



Vermeerstraat
Oostsingel met Vermeerstraat

Vermeerstraat

In 1907 werd de woningbouwvereniging “De Goede Woning” opgericht door een aantal Delftse burgers. Hun eerste actie was het laten bouwen van 32 woningen in de Vermeerstraat.



boerderij van Arkesteijn
Boerderij aan de Oostsingel

Boerderij

Even voorbij Vermeerstraat stond nog lang de boerderij van Arkesteijn. In de tijd van deze foto stond hij er nog landelijk bij.



Boerderij aan de Oostsingel
Boerderij aan de Oostsingel (kaart verstuurd in 1903)

Uitvaartcentrum

Nadat ook de weilanden achter de Oostsingel plaats maakten voor woningbouw, zou de boerderij uiteindelijk in 1962 worden gesloopt om plaats te maken voor uitvaartcentrum “De Laatste Eer”.



Asfalteringswerk
Asfalteringswerk op de Oostsingel in 1927

Asfalteren

Rechts op de foto de boerderij, daarachter de “Delftsche Stoomwasserij vh van Osselen” en (sinds 1911) de Rembrandtstraat. Met stoomwals, teerwagen en veel mankracht wordt de Oostsingel geasfalteerd. Na het water is nu ook de weg een veel gebruikte verbinding geworden tussen Den Haag/ Leiden en Rotterdam.



Maximum snelheid
Maximum snelheid op de Oostsingel in 1927

20 km/u

Toch bleef de maximum snelheid, ook voor al het doorgaande verkeer, beperkt. Helaas kreeg de automobilist later zelfs op de Oostsingel steeds meer haast.



Sint-Huybrechtstoren
Sint-Huybrechtstoren rond 1914

Sint-Huybrechtstoren

Aan de overkant zien we nu de Sint-Huybrechtstoren, een oorspronkelijke waltoren. Deze raakte begin 20e eeuw zwaar in verval.
In 1914 verwierf roeivereniging De Delftsche Sport de toren voor haar vereniging.



De Delftsche Sport
Clubgebouw en botenloods “De Delftsche Sport”

Roeivereniging

De student Bouwkunde Han van Meegeren maakte een ontwerp voor de restauratie van de toren en het botenhuis in neo-romantische stijl.
Tot op heden is roeivereniging DDS hier gevestigd.



Sint-Huybrechtstoren
Oostsingel bij Sint-Huybrechtstoren

Scheepvaart

Hier zien we de Sint Huybrechtstoren rond 1904, voor deze in verval raakte.
Aan de overkant ligt een groot aantal schepen afgemeerd. Tussen de bomen door ontwaren we enige bebouwing.



Oostsingel en Oostplantsoen
Oostsingel en Oostplantsoen

Oostplantsoen

Hier kijken we terug langs het Oostplantsoen, waarschijnlijk vanaf de steiger van het voetveer.
De kaart is verzonden met “De beste wenschen” (voor het jaar 1903). De afzender verbleef in de (Johanna) Wiggelinastraat; deze heet sinds 1938 de van Renswoudestraat.
De Koepoortbrug gaat net open (…of dicht). Er staat ook in deze tijd opvallend veel groen langs de Oostsingel. Helaas is daardoor niet te zien welke bebouwing er nu staat.



Oostplantsoen (ca. 1910)
Oostsingel bij Tweemolentjesvaart gezien vanaf het Oostplantsoen (ca. 1910)

Vrijenban

De gemeente Delft eindigt bij “het Duyvelsgat” en de Tweemolentjesvaart. Daarachter begint de gemeente Vrijenban. Vanaf het Oostplantsoen bij de Sint-Huybrechtstoren kijken we hier dus op het laatste stukje van de Oostsingel, totdat Delft in 1921 dat deel van Vrijenban zou annexeren.



noordelijke singel richting Haagpoort
de noordelijke singel richting Haagpoort – voor 1893 (thans Nieuwe Plantage)

Haagpoort

Als we weer wat teruggaan in de tijd, zien we dat de singel hier naar links afbuigt. Voordat het Rijn-Schiekanaal werd aangelegd, liep de Oostsingel door tot bij de Haagpoort en het Kalverbos. De huizen rechts staan aan wat destijds het begin van de Oostsingel werd genoemd, in de gemeente Vrijenban. Het water werd rond 1893 gedempt. Na de annexatie werd de Oostsingel hier in 1921 omgedoopt tot Nieuwe Plantage.



de noordelijke singel
de noordelijke singel voor 1893 in oostelijke richting

Nieuwe Plantage

We keren terug richting Tweemolentjesvaart. De huizen links zijn duidelijk herkenbaar, al lopen we heden ten dage niet meer langs het water, maar door een fraai aangelegd park, ontworpen door de landschapsarchitect Hugo Poortman.



Buitengesticht Sint Joris Gasthuis
Buitengesticht Sint Joris Gasthuis

Buitengesticht

Al ver vóór de annexatie vond uitbreiding plaats op het grondgebied van de gemeente Vrijenban.
Hier zien we, aan de overkant van het nieuwe stuk van het Rijn-Schiekanaal, sinds 1894 het “buitengesticht” van het Sint Joris Gasthuis. Links Villa Maria, de woning van de directeur, rechts de portierswoning naast het gietijzeren hek en in het midden van de foto, aan het eind van de oprijlaan, het Hoofdgebouw.
De weg langs het water heette hier de Nieuwe Waterweg; na de annexatie veranderde dit in Oostsingel.



bij de Tweemolentjesvaart
Rijn- Schiekanaal bij de Tweemolentjesvaart – ca.1901

Nieuwe Waterweg

We zijn weer terug op het Oostplantsoen; aan de overkant de brug over de Tweemolentjesvaart, waar de Oostsingel overgaat in de Nieuwe Waterweg.



Tweemolentjesvaart door Hoppenbrouwers
Tweemolentjesvaart door Hoppenbrouwers (1850)

Tweemolentjesvaart

We kijken even in de tijd terug langs de Tweemolentjesvaart. Op de hoek van de Oostsingel staat een boerderij. Links de twee molens waar de vaart zijn naam aan ontleent en daartussen is nog de Nieuwe Nootdorpse molen te zien, later vooral bekend als theehuis “Het Rieten Dak”. Uiterst links de schoorsteen van het nieuwe gemaal van de Nootdorpse polder.



Delft vanuit het oosten
gezicht op Delft vanuit het oosten – na 1924

Terugblik

We zijn langs de Tweemolentjesvaart een eind richting Nootdorp gelopen. Als we omkijken, zien we waar de stad rond 1920 eindigde. Over de tuinbouwgronden heen zien we de “skyline” van Delft. Van links naar rechts kijken we tegen de einden van de huizenrijen op de Fabriciusstraat (1921), de Vermeerstraat (1911) en, rechts van het TU-gebouw uit 1924, de Rembrandtstraat (1911). De foto moet dus in 1924 of later zijn gemaakt.



luchtfoto Oostsingel - 1924
luchtfoto Oostsingel – 1924

Van boven

Op deze luchtfoto uit 1924 kijken we terug op een groot deel van onze wandeling. Rechts de Bieslandse kade, links van de torenspits de Koepoortbrug met daar achter het Groene Kruis Sanatorium, en links, achter het TU-gebouw, de Vermeerstraat.
Achter onze rij huizen op 103-117 zijn nog weilanden, zo ver het oog strekt. Wat een uitzicht!
(NB: aanklikken van de foto geeft een versie in hoge resolutie)



Hiermee is onze wandeling langs de Oostsingel voorlopig ten einde. Maar voor aanvullingen met mooie foto’s uit oude tijden lopen we graag nog een stukje om!


Aanvullingen of reacties?
Dat kan op de contactpagina of via het discussieforum hieronder.
Verhalen en vooral oude foto’s van de bebouwing aan de Oostsingel zijn zeer welkom!

 

Terug naar begin van de pagina
Ga naar hoofdmenu

Subscribe
Notify of
guest

4 Reacties
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments
M. Stakenburg
M. Stakenburg
1 year ago

Prachtige ‘reportage’! Mooi gedetailleerd en informatief.

Arie Eijgenraam
Arie Eijgenraam
4 months ago

Mooi

Anton Zandhuis
Anton Zandhuis
2 months ago

Prachtige virtuele wandeling door de tijd. Bedankt Jelle voor deze mooie blik op onze de Oostsingel.

Last edited 2 months ago by Anton Zandhuis
Alena
Alena
1 month ago

Grote klus! Heel interessant!